O castelo no que o meu axudante de cámara ousara entrar pola forza, máis ca permitirme, na miña desesperada condición de ferido, pasar unha noite ao aire libre, era unha desas moles de tenebrosidade e grandeza misturadas que durante tanto tempo miraran carrancudas entre os Apeninos, non menos de feito ca no maxín da señorita Radcliffe. Semellaba claramente que fora abandoado temporalmente, e había moito. Instalamo-nos nunha das habitacións máis pequenas e menos suntuosamente adornadas. Estaba nun torreón afastado do edifício. As súas decoracións eran ricas, inda que encouzadas e antigas. Nos seus muros penduraban tapices e estaban engalanados con múltiples e diferentes trofeos heráldicos, xunto a un inusualmente grande número de enérxicos cadros modernos en marcos de ricos arabescos dourados. Neses cadros, que penduraban das paredes non só nas súas superfícies principais, senón en moitos recunchos aos que a extraña arquitectura do castelo servía necesáriamente — neses cadros o meu incipiente delírio, se cadra, provocára-me tomar profundo interese; así que ordeei a Pedro que pechara as pesadas contrafiestras da habitación — porque era xa de noite — para acender as línguas dun alto candelabro que había na cabeceira da miña cama — e para deixar ben abertas as cortiñas de veludo negro que arrodeaban e envolvían a mesma cama. Eu desexaba que se fixera todo isto para poder conformar-me, senón con durmir, alomenos alternativamente á contemplación destes cadros, e á coidadosa lectura dun pequeno volume que atopara baixo a almofada, e que se propuña critica-los e describi-los.
Durante moito, moito tempo, e con devoción, devotamente contemplei. Rápida e gloriosamente as horas voaron e chegou a profunda medianoite. A posición do candelabro amolába-me, e sacando a mao con dificuldade, en vez de molestar ao meu axuda de cámara durmido, coloquéi-no para que lanza-se os seus ráios máis de cheo sobre o libro.
Pero a acción producíu un efecto enteiramente inesperado. Os ráios das numerosas velas (porque eran moitas) agora cairon dentro dun nicho da habitación que estivera até agora agochado nas sombras por un dos postes da cama. Así, vin a plea luz un cadro até de agora non percibido. Era o retrato dunha rapaza, case xa unha muller. Relanceei o cadro, e logo pechei os ollos. O por que fixen isto non tiña senso aparentemente nin na miña própia percepción. Pero mentres as miñas pálpebras ficaron pechadas, repasei na mente as razóns para pecha-las. Foi un movemento impulsivo para gañar tempo para pensar — para asegurar-me de que a miña visión non me enganara — para calmar e domeñar a miña imaxinación cara unha máis sóbria e máis axeitada ollada. Nuns poucos intres de novo fitei o cadro.
Que agora vía axeitadamente non podía e non debía dubida-lo; porque o primeiro parpadexo das velas sobre ese óleo parecera disipar o atordoamento soñolento que estaba a roubar os meus sentidos, e asustándo-me ao mesmo tempo que espertaba á vida.
O retrato, coma xa dixen, era o dunha rapaza. Era só a cabeza e os ombros, feito niso que se chama técnicamente unha viñeta; no estilo das millores cabezas de Sully. Os brazos, o peito e mesmo o final do radiante cabelo fundían-se imperceptíbelmente na vaga pero profunda sombra que formaba o fondo do conxunto. O marco era oval, ricamente dourado e con filigranas de mourescos. Como obxecto artístico nada podía ser máis admirábel cá pintura en si mesma. Pero non podía ser nin a execución da obra nin a inmortal beleza do contido o que tan de súpeto e tan afervoadamente me conmovera. Menos ca todos, podía ser que a miña imaxinación, axitada no seu médio soño, confundira a cabeza coa dunha persoa viva. Vin daquela que as peculiaridades do deseño, do viñetado, e do marco, deberían desbotar instantáneamente tal ideia — deberían mesmo evitar a súa momentánea distracción. Pensando arelosamente nestes puntos, fiquei, durante unha hora se cadra, médio sentado, médio encostado, coa miña visión cravada sobre o retrato. Ao fin, satisfeito co verdadeiro segredo do seu efecto, caín na cama. Atopara o feitizo do cadro nunha absoluta semellanza da vida na expresión, que, ao primeiro asustado, finalmente confundido, someteu-me, e horrorizou-me. Con profundo e reverente temor, puxen o candelabro na súa anterior posición. Quitada da miña vista a causa da miña profunda axitación, ollei devecido o volume que trataba verbo dos cadros e as súas histórias. Indo ao número que designaba o retrato oval, lin alí as vagas e curiosas verbas que seguen:
Era ela unha doncela de rara beleza, e non máis adorable ca chea de ledícia. E maldita sexa a hora na que víu, e amou, e casou co pintor. El, pasional, estudoso, austero, e tendo xa unha moza no seu Arte; ela unha doncela de rara beleza, e non máis adorábel ca enchida de ledícia; todo luz e sorrisos, e rebuldeira coma o xove cervo; agarimosa e amante de todas as cousas; odiaba só a Arte que era a súa rival; temendo só a paleta e os pincéis e outros funestos instrumentos que a privaban da faciana do seu amante.
Foi así pois unha cousa terríbel para esta dama escoitar ao pintor falar do seu desexo de retratar mesmo á súa xove esposa. Pero ela era humilde e obediente, e sentóu mansamente durante moitas semáns na escura e alta cámara do torreón onde a luz caía sobre o pálido lenzo só dende arriba. Pero el, o pintor, ensimismou-se na súa obra, que foi de hora en hora, de día en día. E ser era un home apaixoado, e salvaxe, e malencólico, que ficaba absorto; así que el non vería que a luz que caía tan pálida nese senlleiro torreón amouchaba a saúde e o esprito da súa esposa, quen acusaba visíbelmente a todos agás a el. Aínda así ela sorría e aturaba, sen queixarse, porque vía que o pintor (quen tiña grande sona) tomaba un fervoroso e ardente pracer na súa tarefa, e traballaba denodadamente día e noite para pintar a quen el tanto amaba, ainda que cada día estaba máis abafallada e débil. E en realidade quen contemplaba o retrato falaba da súa semellanza en voz baixa, coma dunha marabilla máxica, e unha proba non menos do poder do pintor ca do seu profundo amor por aquela a quen el retrataba tan abraiantemente ben.
Pero ao cabo, mentres a laboura achegaba ao seu remate, a ninguén se lle permitiu entrar na torre; porque o pintor volvéra-se máis e máis salvaxe co fervor do seu traballo, e non daba quitados os ollos do lenzo, mesmo para lembrar a faciana da súa dona. E el non vería que as tinturas que espallaba no lenzo eran extraídas das feizulas daquela que sentaba onda el. E cando pasaron moitas semáns, e ficaba pouco que facer, agás unha pincelada sobre a boca e unha tintura sobre un ollo, o esprito da dama de novo parpadexou coma a lapa dentro da caixa da lámpada.
E daquela, deu-se a pincelada, e colocou-se a tintura; e, por un intre, o pintor ficou en trance perante a obra que debuxara; pero no seguinte intre, mentres ainda fitaba, comezou a tremar e a se pór pálido, e a se horrorizar, e berrando con forte voz dixo: “Isto é verdadeiramente a Vida!”, e xirou-se de súpeto para ollar á súa amada: Ela estaba morta!
– FIN –
Edgar Allan Poe, 1850
Traduçom por Fran Morell, 1997
